Gökkuşağında Bir Kuşak; Fahrünnisa Zeid

Bir ressam, 

Kabalıağaçzade Şakir Paşanın kızı, II. Abdülhamid devri sadrazamlarından Cevat Paşanın yeğeni, Halikarnas Balıkçısının ise  kızkardeşidir Fahrünnisa Zeid. İstanbulda ailesinin Büyükada daki köşkünde dünyaya geldi 1901 yılında. 14 yaşında resim yapmaya başlamış,resme başlama sebebini ise yalnızlıktan kurtulmak olarak nitelendirmiş; Sanay-i  Nefise mektebinin ilk kadın öğrencilerinden ve modern resim sanatını geliştiren ilk kadın ressamlardan biridir kendisi. 

Cehennemim-Fahrünnisa Zeid

Aliye Berger-Hayal ve Hakikat

Fahrünnisa Zeid in babası Şakir Paşadan bahsetmek lazım birazda;  İki asker kardeş olan Cevat ve Şakir Paşa'lar, Sultan II. Abdülhamid devrinde önemli görevler üstlenmişlerdir. Bir ara sadrazamlık yapan Cevat Paşa görevli bulunduğu Şam da hastalanır ve İstanbula döndükten kısa bir süre sonra ölür, kardeşinin ölümünden padişahı sorumlu tutan ve bu yüzden devlet görevinden ayrılarak hatıralarını yazmak için Büyükada daki köşküne çekilen Şakir Paşanın eşi İsmet hanımdan Suat ve Cevat adlarında iki oğlu; Hakkiye, Ayşe, Fahrünnisa ve Aliye adlarında dört kızları olur, oğullardan biri  nam ı değer Halikarnas Balıkçısı müstearı ile bilinen Cevat Şakir Kabaağaçlıdır, aile sanatçı bir ailedir ve Halikarnas Balıkçısının bir süre hapis hayatı yaşamasına sebep olan trajik bir aile hikayeleride vardır. Fahrünnisa Zeid ticaretle uğraşan aynı zamanda fecri ati ekolüne bağlı olarak yazılar yazan İzzet Melih Devrim ile evlenmiş ve bu evlilikten iki çocuk dünyaya getirmiştir, Şirin ve Nejad.

Sanatçı bir ailenin sonraki kuşaklarıda bu ruhu taşıyacaktır elbette. Şirin tiyatro dalında ün kazanır, Nejad ise annesi ile birlikte resim sergileri açacak kadar ustalaşacak bir ressam.. İkinci evliliği yapar Fahrünnisa ve Ürdün kralı 1. Faysal ın küçük kardeşi Prens Zeid ile evlenir ve prenses ünvanı alır ve Raad isminde bir oğul daha dünyaya getirir. Prens Zeid Ürdün Kralı Hüseyin'in büyük amcası olan Emir Zeid, İngilizlerle anlaşarak Osmanlı Devleti'ne ihanet eden Hicaz Emiri Şerif Hüseyin'in dört oğlundan biridir ve bize karşı ünlü casus Lawrence'la Fahrünnisa’nın kızı— Şirin Devrim'e göre "Arap özgürlüğü" için —omuz omuza savaşmıştır.

Fahrünnisa resim yapmaktan asla vazgeçmez, ve dünyanın birçok yerinde sergilerde yer alır resimleri. Fahrünnisa nın kardeşi Aliye'nin hayatı da ilgi çekicidir. İstanbul'da yaşayan Macar asıllı kemancı Charles Berger'e âşık olmuş, ailesine ve topluma adeta meydan okuyarak birlikte yaşadığı bu sanatçıyla otuz yıl sonra, baskılara dayanamayarak evlenmişti. Charles, bu evlilikten altı ay kadar sonra Büyükada vapur iskelesinde geçirdiği kalp krizi sonucu ölünce bunalıma giren Aliye, Fahrünnisa'nın tavsiyesiyle avunmak için gravür yapmaya başlamış ve kısa sürede bu sanatın Türkiye'deki en güçlü temsilcilerinden biri olmuştur.Renkleri çok seven şal düşkünü biraz bohem bu sıradışı kadının 1974 yılında Büyükada'dan kalkan cenazesine yeşil örtü değil,rengarenk eşarplar örtülmüştür.
"her şey aşk ve sevgiyle olur. hep buna inandım. aşk güzelliğin bir başka adıydı. en güzel adıydı. aşkla, sevgiyle yapılan her şey güzeldir çünkü. aşkın eli değdiğinde bana, her şey anlamını değiştirir. dünya daha bir büyülü gelir; bir bitkide, bir gün batımında, bir insanın bakışında tüm evreni görüyorum." diye açıklar aşkı ancak yaşam gerçek renklerine nazaran onun için rengarenktir.

Ailede yaşanan trajik olaylardan sonra kardeşlerin sanatın çeşitli dallarında nam salmaları ve kendilerini sanatta tanımaları alegorik görünsede aslında gerçeğin ruhlarında deştiği yaralara tuttukları sayısız aynaların yansımasıydı onların sanatı ve bu görüntülerin yansımalarını Fahrünnisa Zeid in otoportrelerinde de görebiliyoruz. Cevat Şakir Kabaağaçlı’nın ailede konuşulmak istenmeyen bir konu olan babasını öldürdüğü gerçeğiydi gerçeklerden biri ve şairin hapisteyken çocukluğuna dair hatırladığı kötü anılarına ve babasının öldüğü geceye ait gördüğü rüyalardan uyandıktan sonra bir türlü kavuşamadığı özgürlüğüne rağmen duyumsadığı rahatlama hissiydi belkide şairin esas şiarı.

Fahrünnisa Zeyd, Halikarnas Balıkçısı ve Aliye Berger altı kardeşten üçüydü Kabaağaçlı ailesi için,üç sanatçı; yaşamdan sentetik tatlar çalan doğanın felsefesiydi artık onların zihinleri..

                                                                                                                       yün bereli penguen

Tarihsel kaynak:

Şirin Devrim: Şakir Paşa Ailesi "Harika Çılgınlar" (Çev. Semra Karamürsel), Milliyet Yayınları, İstanbul 1996. Nermidil Emer Binark: Şakir Paşa Köşkü, Remzi Kitabevi, İstanbul 2000. Aksiyon dergisi ‘Şakir Paşa Ailesi’